Ook dit jaar heeft Whooz gekeken naar wat de meest 'gemiddelde' gemeente van Nederland is. In deze ranglijst laten we zien welke gemeenten het meest gemiddeld zijn, in de zin dat zij qua samenstelling van Whize segmenten (oftewel burgertypes) het meest op Nederland lijken. Dus als Nederland bijvoorbeeld voor 5% uit studenten bestaat, 30% (rijtjes) gezinswoningen kent en 2% van de gezinnen een vermogen van een miljoen heeft, dan is een gemeente in de Whooz definitie “gemiddeld” als binnen die gemeente de percentages voor deze groepen vergelijkbaar zijn met die van Nederland. Welke gemeente heeft de meest Nederlandse samenstelling van consumenten en vormt als het ware een marketing Madurodam?
In 2018 zijn we gestart met deze ranking. Veel burgers zoeken in ons dashboard op welke plaats hun gemeente staat en ook journalisten gebruiken de ranglijst om gemiddelde gemeenten te selecteren waar ze een representatieve groep burgers over maatschappelijke thema’s (waaronder de verkiezingen) kunnen interviewen. Na de publicatie in 2018 waarin Apeldoorn op nummer 1 stond, werd door een theatergezelschap een programma rond dit onderwerp gemaakt. Zij vonden namelijk dat Apeldoorn helemaal niet gemiddeld was. Door de vele leuke reacties op ons dashboard hebben wij weer een nieuwe ranglijst berekend.
De berekening
Zoals gezegd, kijken we naar de samenstelling van een gemeente en hoe die overeenkomt met de samenstelling van burgertypen in Nederland als geheel. De samenstelling van Nederland is te zien in onderstaand schema:
Afbeelding 1. Procentuele verdeling van de segmenten op basis van de 8,1 miljoen Nederlandse huishoudens
Een gemeente is volgens de Whooz definitie ‘gemiddeld’ als het percentage huishoudens in de gemeente dat behoort bij bijvoorbeeld het Segment B - Jong en Hoopvol rond de 8,0% ligt (net als in Nederland) en het percentage huishoudens in de gemeente dat behoort tot Segment K - Luxe Leven rond de 3,2% ligt, enzovoorts voor alle 11 segmenten.
We berekenden voor elk van de 342 Nederlandse gemeenten de GINI-coëfficiënt als afwijkingsmaat. Een lage GINI-coëfficiënt wijst op een sterke gelijkenis tussen de consumentenverdeling van die gemeente en die van Nederland, een hoge GINI-coëfficiënt daarentegen wijst op een sterke afwijking tussen die gemeente en Nederland. De GINI-scores variëren van 9 (grootste gelijkenis) tot 342 (grootste afwijking).
En de winnaar is..
Alphen aan den Rijn steeg twee jaar geleden van de 22e naar de 1e plaats en domineert sindsdien de lijst. Deze is zelfs een nóg betere afspiegeling geworden van Nederland met een ongelijkheidsscore van 9 (t.o.v. 10 in 2022). Daarmee is Alphen aan den Rijn wederom De Meest Evenwichtige Gemeente en dus hét marketing Madurodam. Gefeliciteerd!
De top 10 wisselt onderling van plaats maar behoudt dezelfde namen. En onderaan de ranglijst staan met name de zeer hoog welstandige gemeenten van Nederland, met Rozendaal aan kop.
Een tweetal sterke stijgers qua gemiddeldheid zijn Aalsmeer (van 228 naar 191) en Lelystad (van 105 naar 75). Bij beide gemeenten zijn met name de pieken in de hoger welstandige segmenten wat teruggelopen, waardoor ze meer gemiddeld zijn geworden. De sterkste dalers zijn Son en Breugel (van 53 naar 130) en Edam – Volendam (van 161 naar 216). In deze gemeenten zien we juist een stijging van het aantal hoger welstandige segmenten.
De minst gemiddelde
De reden dat Alphen aan den Rijn bovenaan staat, is dat het de enige gemeente van Nederland is waar alle Whize Segmenten in gemiddelde mate vertegenwoordigd zijn. In alle andere gemeenten van Nederland ontbreekt minimaal 1 segment bijna volledig. Onderaan staat Gemeente Rozendaal, in veel lijstjes bekend als de gemeente met het hoogste gemiddelde inkomen. Niet verwonderlijk dat in deze gemeente dan ook slechts 3 doelgroepsegmenten van betekenis voorkomen. Uiteraard de doelgroepen ‘Luxe Leven’ en ‘Landelijke Vrijheid’ maar ook de hoog welstandige families van het segment ‘Plannen en Rennen’ vind je hier. Op de voorlaatste plaats staat de gemeente Westerwolde waar het segment 'Landelijke Vrijheid' domineert en de aanwezigheid van andere segmenten verwaarloosbaar lijkt.
4 Belangrijke bevindingen
- De top 10 wordt met enige regelmaat beïnvloed door gemeentelijke herindelingen. Zie het voorbeeld van Voorne aan zee waar de voormalige gemeenten Brielle (17), Hellevoetsluis (65) en Westvoorne (256 in de 2022 ranglijst) zijn samengevoegd tot een heel gemiddelde gemeente. De specifieke profielen van Hellevoetsluis en Westvoorne verschilden onderling sterk van elkaar maar samengevoegd lijken ze dan sterk op het gemiddelde van Nederland.
Dit jaar zijn er geen gemeentelijke herindelingen geweest, wat nogal uitzonderlijk is in de laatste 15 jaar
Grafiek 1. Aantal gemeenten in Nederland in 2024.
Dus op basis hiervan zien we dit jaar geen verschuivingen. 2024 vs 2023 is echt like for like, en veranderingen hebben derhalve te maken met veranderde omstandigheden binnen de gemeenten zelf. Voor 2025 verwachten we overigens wel 2 gemeentelijke herindelingen, te weten in Renkum en Wijdemeren. Beide als gevolg van een wat nijpende financiële situatie, het aantal taken dat op gemeenteniveau moet worden opgevangen is dermate groot geworden dat gemeenten van deze omvang het niet meer kunnen financieren. - Nederland wordt gemiddelder: Hadden we in 2018 nog een gemiddelde afwijkingsscore van 39, dat is in 2024 gedaald naar 31. Binnen de randstad is er sprake van een daling van deze afwijkingsscores met 23%. Buiten de Randstad is de daling kleiner (19%) maar niettemin ook goed zichtbaar.
- Ondanks deze tendens zijn er ook gemeenten die jaarlijks steeds meer afwijken van het gemiddelde. Er zijn een drietal categorieën te onderscheiden:
a. Laag welstandige gemeenten buiten de randstad.
In deze gemeenten zien we dat de zeer laag welstandige gemeenten in aandeel toenemen. Voorbeelden van gemeenten waar we deze beweging zien zijn Kerkrade, Enschede, Den Helder en Heerlen
b. Gemeenten buiten de randstad met een landelijk profiel.
Hier zien we dat het aandeel landelijke segmenten toeneemt en we zien een afname van doorsnee gezinnen. Voorbeelden van gemeenten waar we dit zien zijn Oldebroek en Land van Cuijk
c. Gemeenten waar een toename te zien is van segmenten die de randstad als het ware ontvluchten omdat ze een rustigere omgeving zoeken.
Dit zie je terug in toenames van de segmenten Luxe Leven en Zorgeloos en actief. Voorbeelden van gemeenten waar dit aan de orde is, zijn Vlieland en Son en Breugel. - Rozendaal blijft de minst gemiddelde gemeente van Nederland. Rozendaal is overigens ook de meest welstandige gemeente van Nederland
Al met al zien we dat met name de Randstad sneller gemiddeld wordt. Buiten de Randstad wordt wonen soms meer niche. Dat kan zijn omdat mensen bewust een bepaalde omgeving opzoeken, maar vaker omdat voor de gemiddelde woon- en leefwens buiten de Randstad niet altijd meer alle voorzieningen en voorwaarden aanwezig zijn. Het is interessant om deze trend naar de toekomst te blijven volgen.
En hoe zit het met mijn gemeente?
Hoe 'Nederlands' is nu eigenlijk jouw eigen gemeente? In het interactieve dashboard bekijk je de situatie in jouw gemeente. We zijn erg benieuwd wat jij 'ziet' vanuit jouw perspectief. Stuur ons gerust een reactie!
Vragen? Neem gerust contact met ons op!
Deze analyse is gemaakt op basis van ons segmentatiemodel en onze Whize data.
-----